Het Corona Desinformatie Kwartet

Posted on January 13, 2021

De tijden zijn nog nooit eerder zo chaotisch en verwarrend geweest. We zitten midden in een pandemie waarvan het einde nog niet in zicht is. Er staat een kabinet op omvallen. Op het nieuws zien we de dagelijkse chaos rond de presidents-opvolging in de VS. Wie het krantenlezen nog niet heeft opgegeven ziet voortdurend alarmerende berichten langskomen over klimaatverandering en ecologische rampspoed. Dit zijn allemaal zaken waar we graag betrouwbare informatie over willen. We willen weten hoe het precies zit met covid-19 en hoe het staat met de veiligheid van het covid-19 vaccin. We willen meer weten over de bestorming van het Capitool in Washington vorige week, bijvoorbeeld wie daar precies bij betrokken waren. We willen begrijpen wat de effecten van klimaatverandering zijn en we willen graag antwoord op de vraag wat we nog kunnen doen om een ecologische ramp te voorkomen.

Er zullen echter altijd dingen zijn die we niet zeker kunnen weten. Er zijn bijvoorbeeld goede redenen om te verwachten dat de covid-19 vaccins die nu zijn goedgekeurd veilig zijn. Maar honderd procent zekerheid is er niet en die zal er ook niet komen, want dat is niet hoe wetenschap werkt. Betrouwbare wetenschappers zullen dat ook toegeven. Er zijn onzekerheden waar we simpelweg mee moeten leren leven. We moeten aanvaarden dat er risico’s zijn, wat we ook doen. We zullen verschillende risico’s tegen elkaar moeten afwegen om goede beslissingen te nemen.

Op alle terreinen waar echte zekerheid buiten ons bereik ligt is het verleidelijk om dan maar genoegen te nemen met schijnzekerheid. Waar een markt is verschijnt een product. In dit geval bestaat het product uit influencers die ons zekerheid verschaffen als substituut voor waarheid. Hoe meer behoefte we zelf hebben aan zekerheid hoe vatbaarder we worden voor de invloed van de verspreiders van desinformatie. Dat is namelijk wat dissidente dokters en fabulerende wetenschappers in de aanbieding hebben: zekerheid, troost, en een verhaal dat een alternatief biedt voor de onaangename werkelijkheid.

Het valt niet mee met de pandemie, maar die nare boodschap willen we liever niet horen. Dus laten we onze oren hangen naar lieden die deze werkelijkheid ontkennen: “Het valt allemaal reuze mee met covid-19.” Het covid-19 vaccin is onze beste hoop om de pandemie te bezweren. Maar sommigen onder ons hebben (begrijpelijke) vaccinatie-angst, en die willen dat niet horen. Dus luisteren ze naar lieden die - steevast op onzinnige gronden - beweren dat het vaccin gevaarlijker is dan de ziekte waartegen het ons moet beschermen. Hoe angstiger we zijn hoe vatbaarder we worden voor deze desinformatie. Hoe onzekerder we zijn hoe meer ons gevoel voor wat betrouwbaar is en wat niet ons in de steek kan laten. Als je onze journalisten, onze wetenschappers, onze politici stuk voor stuk onbetrouwbaar vindt lijd je aan universeel wantrouwen. Zo val je vanzelf in de handen van de verspreiders van onzin, ijdele praatjes, nepnieuws en propaganda.

Voor degenen onder ons die het contact met de werkelijkheid nog niet zijn kwijtgeraakt geef ik hieronder wat suggesties voor een corona desinformatie kwartetspel. Het geeft categorieën en namen, en brengt zo een deel van de wereld van de werkelijkheid-ontkenners in kaart. Ik heb me beperkt tot Nederland, en ik sta open voor discussie over de keuze van de namen. Ik hoop en verwacht dat het kwartetten gaat leiden tot verhelderende gesprekken. Ja, ik voel in elke vezel van mijn lijf dat dit klopt. ;-)

Geflipte influencers

Dolende rappers en zangers

Gefrustreerd journaille

Complotverdedigende juristen

Voormalig viruswaanzinnigen

Academische ijdeltuiten

Orakelende emeriti

Complot-fantasten van eigen bodem

Twijfelzaaiende huisartsen

Anders-gelovende medici

Bagatelliserende onderzoekers

Dwarsdenkende therapeuten

Ontspoorde coaches

Verdwaalde nieuwetijds-goeroes

Grootverkopers van Qa-nonsense

Doorgedraaide schrijvers

Lichtwerkers met een donker randje

Ranzige YouTube kanaaltjes

Dubieuze complot-media

Corona-sceptische politici


Natuurlijk vind ik niet dat de regering alles goed doet rond covid-19. Het beleid is zwalkend en de communicatie is vaak onduidelijk. Eerst mondkapjes afraden en daarna verplicht stellen, dat was niet sterk. Maar het gezeik over de maatregelen snap ik niet. De hele wereld worstelt met deze pandemie en niemand weet precies hoe het moet. In zo’n situatie moeten we leren leven met onzekerheid. Wat zeker niet helpt is doen alsof je het allemaal wel precies weet en vanuit die schijnzekerheid te hoop lopen tegen het gevoerde beleid. Dat soort “activisme” maakt de verwarring en de angst alleen maar groter. Wat de lieden die in de kwartetten figureren met elkaar gemeen hebben is dat ze onze wetenschapsmensen, onze medische specialisten, onze journalisten, onze politici totaal niet meer vertrouwen, en dat ze het wantrouwen dat ze zelf hebben ook bij anderen aanwakkeren. Uit dit fundamentele wantrouwen kan volgens mij niets goeds voortkomen.


Goede voorlichting

Verhelderende achtergrondlectuur over desinformatie