Twijfelzaaiers

Posted on May 13, 2020

Iemand vroeg mij gisteren waarom ik zo’n felle blog heb geschreven over David Prins. Dat was toch een frisse jonge arts die alleen maar een aantal vragen had opgeworpen die kennelijk - gezien de bijval die hij kreeg - bij heel veel mensen leefden? Kritische vragen blijven stellen, wat kan daar tegen zijn?

Wat we kunnen zien is dat lieden zoals David Prins het wantrouwen in de samenleving aanwakkeren. We gaan nu als samenleving door een periode van grote onzekerheid. We weten veel dingen niet over het corona virus en over de covid-19 ziekte die erdoor wordt veroorzaakt. Maar er zijn ook een paar dingen die we wel weten.

We weten dat het coronavirus niets met electromagnetische straling van het 5G netwerk te maken heeft. Het virus waart immers ook gevaarlijk rond in landen zoals Iran of Rusland, waar zelfs geen begin is gemaakt met een 5G netwerk.

We weten dat het coronavirus dat covid-19 veroorzaakt niet is gefabriceerd in een laboratorium maar dat het hoogstwaarschijnlijk afkomstig is van vleermuizen, en via een nog onbekende tussenstap, bij de mens is terechtgekomen. Het fabeltje dat het virus uit een laboratorium in Wuhan komt is door Donald Trump en zijn kliek de wereld in geholpen om de aandacht af te leiden van hun falende covid-19 beleid in de VS.

We weten dat covid-19 niet kan worden vergeleken met een gewone griep. Sommigen krijgen inderdaad alleen milde griepachtige verschijnselen, maar voor anderen zijn de gevolgen vele malen ernstiger. Er is (nog) geen vaccin tegen covid-19, en er zijn (nog) geen medicijnen waarvan is aangetoond dat ze echt werken. De oversterfte, per week, veroorzaakt door corona is in Nederland veel groter dan de oversterfte, per week, veroorzaakt door de ernstige griep epidemie in 2017-18. Dit kun je hier nalezen, en je kunt het zien op het plaatje hieronder. De piek in het voorjaar van 2018 hangt samen met de griepepidemie, de hogere piek in het voorjaar van 2020 met sterfte door corona. De piek die we nu net achter ons hebben zou aangehouden hebben zonder lockdown-maatregelen.

Deze informatie, die komt van het RIVM, is betrouwbaar. We leven in een democratie waar iedereen deze publiek beschikbare cijfers kan controleren, dus we kunnen weten dat hier niet mee is gesjoemeld. We kunnen weten dat het RIVM doorgaans betrouwbaar is, al hebben ze de gevaren van het coronavirus aanvankelijk onderschat, net als de WHO en vrijwel iedereen.

We weten dat Bill Gates, de nerd en enterpreneur die mega-rijk is geworden met zijn bedrijf Microsoft, zijn rijkdom nu gebruikt voor het bestrijden van infectieziekten wereldwijd. We kunnen weten dat er kwalijke laster over hem wordt verspreid. Wacht even, hoe kunnen we weten dat het onzin is? Door te beseffen dat de verdachtmakingen tegen hem zeer buitenissig zijn, en dat buitengewoon ver gaande beweringen om buitengewoon sterk bewijs vragen, terwijl er juist geen flintertje bewijs voor is. Door even nadenken kunnen we inzien dat het veel plausibeler is om aan te nemen dat iemand die in de eerste helft van zijn leven mega-rijk is geworden besluit de tweede helft van zijn leven te wijden aan filantropie, dan om aan te nemen dat zo iemand erop uit zou zijn mensen op grote schaal met vaccins te vergiftigen of … (vul je favoriete verdachtmaking maar in).

We weten dat gezond leven, verstandig eten en drinken, genoeg bewegen, in alle omstandigheden aanbevelenswaardig zijn, dus ook nu. Maar we weten ook dat het ons helaas niet beschermt tegen het coronavirus. Als dat wel zo was dan zou dat gemeengoed moeten zijn onder de medische experts. Maar dat is het niet. De opinie dat vitaminen of preparaten ons zouden kunnen beschermen tegen covid-19 wordt alleen verkondigd door kruidendokters en alternatieve genezers. En door David Prins. Nu ja.

We kunnen onderscheid maken tussen betrouwbare informatie en ongefundeerde onzin, meestal tenminste. We weten nooit voor honderd procent of iets onzin is. Ik tuin er ook nog geregeld in. Maar met goed nadenken komen we gelukkig toch een heel eind.

Hoe? Door stil te staan bij hoe wetenschap werkt, bij hoe goede journalistiek werkt, en bij hoe complot-onzin werkt. Wetenschappelijke kennis wordt gedeeld in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften, na een grondig proces van peer review. Daarbij gaat weleens iets mis, maar dat komt gelukkig meestal aan het licht, en dan kan een artikel worden teruggetrokken. De tijdschrift-artikelen worden gelezen door vakgenoten die proberen de resultaten te repliceren. Serieuze media bekijken of een wetenschappelijke doorbraak nieuwswaardig is, en proberen er vervolgens begrijpelijk over te schrijven voor het grote publiek. Goede journalisten kunnen dat.

Als vrienden of bekenden links posten naar YouTube filmpjes met aanbevelingen zoals “Dit is de beste informatie over covid-19 die ik heb kunnen vinden op internet”, dan kun je eigenlijk bij voorbaat al weten dat de informatie onbetrouwbaar is. Dit is namelijk niet hoe wetenschap werkt. Als ik zo’n filmpje weiger te bekijken dan levert dat me soms verontwaardigd commentaar op: “Word wakker onnozelaar”, “Waar is je open blik?”, “Stel je open voor de feiten,” “Dit moet je nu bekijken want straks wordt het weggecensureerd.” Toch kijk ik niet, want elke klik op het onzin nieuws is een duwtje in de richting van verdere verspreiding. Alle video’s op YouTube waar zogenaamd “belangrijk nieuws” wordt gedeeld die zogenaamd “nergens anders” te vinden is, zonder een link naar een betrouwbare bron, zijn onzin-video’s of click-bait. YouTube en FaceBook doen niet aan feiten-checken, bronnen-onderzoek of peer review, al wordt tegenwoordig de ergste onzin geweerd. Op YouTube is er nog steeds vrij baan voor de malloten, de aandacht-zoekers (al of niet met een academische titel), de beïnvloeders, de complot-denkers.

Als iemand uit jouw vriendenkring regelmatig dit soort links doorstuurt, met aanbevelingen zoals “dit zet me wel aan het denken”, dan is het verstandig om alvast een vraagteken te zetten bij wat die persoon nog meer gaat doorsturen. Want dit is hoe onzin de wereld door gaat.

Als er echt een doorbraak komt in het covid-19 onderzoek - wat we allemaal vurig hopen - dan kun je ervan op aan dat die niet wereldkundig gemaakt wordt door een eenzame arts die er een video aan wijdt maar door een gerenommeerd wetenschappelijk team dat erover publiceert in bij voorbeeld The Lancet. Vervolgens wordt het zeker door de serieuze pers opgepikt. En het zal worden bevestigd door een meerderheid van experts (geen kruidendokters maar virologen en epidemiologen). Want dat is hoe wetenschap werkt.

Je zou je kunnen afvragen wie er belang heeft bij het verspreiden van onzin of complot-gedachten. Ik zie vier soorten twijfelzaaiers: (1) de twijfelzaaiende aandachtzoekers, type David Prins of de gepensioneerde academici die zich voor het karretje van Clintel laten spannen of de beïnvloeders die klanten naar hun website willen lokken, (2) de industrieën die winst stellen boven waarheid (de tabaksindustrie die twijfel zaait over de gevolgen van roken, de fossiele industrie die twijfel zaait over klimaatverandering) en academici die zich door hen laten betalen, type Fred Singer, (3) trollenfabrieken die complot-onzin fabriceren als destabiliserende propaganda (Rusland, Iran, Trump en trawanten), en tenslotte (4) mensen zoals jij en ik die soms onzin doorgeven omdat we helaas niet in de gaten hebben dat het onzin is.

Onzin verspreiden, twijfel zaaien, experts verdacht maken, het is allemaal niet onschuldig. Het is gevaarlijk omdat het wantrouwen in de samenleving aanwakkert. En we hebben juist meer vertrouwen nodig in plaats van meer wantrouwen. Onze overheid doet in een zeer lastige situatie met heel veel onzekerheid, haar stinkende best om te zorgen dat we hier met zijn allen goed doorheen komen. Twijfelzaaiende aandachttrekkers zoals David Prins ondermijnen het vertrouwen en de onderlinge solidariteit die nu nodig zijn.